Fotskapet!

Eg hadde gjort eit lite halvhjarta forsøk på å få vere med til Svalbard i 1992 (og for så vidt tidligare også), men der var plassane allereie tekne. I 92/93 hadde eg permisjon frå jobben på Ulstein Verft for å ta Skip og Offshore-faga på det som den gongen heitte Møre og Romsdal Ingeniørhøgskole i Ålesund. I juletider var eg i kontakt med Martin Karlsen om moglegheita, og han meinte trass i manglande fartstid, så kunne dette la seg gjere. Meir enn tjue år etterpå kan eg vel innrømme at eg ikkje akkurat låg vaken med falda hender og bad om nye kontraktar til Ulstein den våren.

Så då det nærma seg skuleslutt var eg innom personalsjef Kolbein Ulstein for å høyre om stoda. Eg hadde permisjon, og Ulstein ville definitivt satse på meg, men det var vanskeleg akkurat då, sidan der var folk som var permitterte. ”Sjå om du kan finne deg noko ein kort periode”, var rådet til Kolbein. Eg tok han på ordet, og vi gjorde ein munnleg avtale om at vi berre forlenga permisjonen dersom eg fekk vere med Polarstar til Svalbard. Av det lærte eg at det er viktig å ha avtalane skriftleg. Før eg var attende, hadde Kolbein fått hjerneslag, og ”ingen” visste om avtalen vår.

Attende til slutten av mai 1993. Polarstar hadde vore på selfangst i Vesterisen og kom no til Myklebust Mek og skulle pusse før turen til Svalbard. Spenningsmomentet for meg var om eg fekk dispensasjon for å mønstre som lettmatros. For å gjere så godt inntrykk som råd, gjekk eg om bord og byrja å pusse tysdag 1. juni. I hovudet mitt måtte dette vere verdens sterkaste søknad, sidan The Boss – Bruce Springsteen, spela på Valle Hovin, medan eg gjekk rundt som ein kòlasjauar på Myklebust Mek. Om det var Martin sine talegåver eller min kjære far sitt gode namn som gjorde det, veit eg ikkje, men i alle høve ordna det seg. Skal seie det var ein tilfreds kar som då begynte å tru på sommaren på Svalbard. Dagane gjekk fort. Av det eg hugsar spesielt var reparasjonen av ei skrogskade frå Vesterisen. Dei hadde slått hol framme på babord side. Sigurd Ertesvåg var DNV-inspektør. Eg minnast korleis Sigurd skissa hudplata som måtte skiftast. Platearbeidaren på Myklebust brente. Etter han hadde brent huda, tok han seg ein røyk før han skulle på innsida og løyse huda frå spanta. Medan han hadde fem-minutt, og prata med ein kollega og DNV-Sigurd, så kom hudplatebiten ramlande. Eg kan ikkje minnast at nokon sa noko der og då.

Eit anna minne er at all ankerkjettingen hadde vore ute av kjettingkassene. Vi to matrosane skulle hive den om bord att. Då det stod att eit godt lås med kjetting, begynte kjettingen å stuke seg opp gjennom pipa. Holstad kom til og skjente, vi måtte då vite at vi måtte få kjettingen utover ned i kjettingkassa. Kva den andre matrosen burde vite, veit ikkje eg, eg visste det i alle fall ikkje. Då vi vel hadde fått ut att all kjettingen, gjekk eg først ned i styrbord kjettingkasse og la kjettingen sirleg i rader på den heller lave og vide kjettingkassa. No vart her svært god plass, ja i følgje Holstad hadde her aldri vore så god plass! Like eins gjorde eg med den på babord side. Trass i at mamma var ekspert på å vaske kle, vart den oransje kjeledressen aldri nokon gong rein meir. Dessverre gjaldt det same for mine kvite og svarte Adidas basketballsko. Dei bar alle preg av rust til evig tid. Det eg også såg nede på kjettingkassene, var at det ikkje berre var éin plass skroget på skuta var i ferd med å bli ei velbrukt dame. Her var både rust og hol diverse stadar.

Eit par dagar før vi gjekk, vart det opphaldsvêr og eg tok ein dag fri for å slå silo. Medan eg heldt på å rigge til fórhaustaren minnest eg at Ole Kristen Røren stoppa og sa at han hadde høyrt eg skulle til Svalbard. Oppdraget han gav meg var å kjøpe eit svalbardslips, då Ingolf hadde ”brukt opp” hass!!

Vi gjekk frå Hareid etter midnatt laurdag 12 juni. Vestposten hadde oppslag om at Holstad venta til over midnatt for ikkje å gå på ein fredag. Mamma hadde god erfaring i å sende aviser til folk som ikkje var heime, så eg fekk iblant rullar med lokalaviser, med eit brev i midten. Såleis humra Holstad godt då eg synte han det oppslaget.

Lugaren min var omlag midtskips. Med tanke på eventuell sjøverk var det ei bra plassering. Einaste ulempa var at lugaren var den minste på skuta, 1,2 gonger 2,2 meter. I enden av køya var der eit klesskap. Sidan køya var om lag 175 cm, og eg var gode 20 cm lengre, så eksperimenterte eg meg fram til å ligge litt på skrå med føtene utføre. Det fungerte for så vidt godt, men når eg vart purra, så small døra i fotblada mine. Å ligge som ein Z når det var stille utan rulling, fekk eg aldri heilt dreisen på. Så allereie fredag den 18. juni – jada, sjølvsagt ein fredag – avtala eg med maskinist Johan Gjerde at han skulle hjelpe meg med å bygge klesskapet om til eit fotskap.

Gjerde var som alltid positiviteten sjølv. Frukosten var knappast fortærd før han var klar. Det var med eit stort smil og ein kort røyk han møtte fram med stikksaga i handa. Vinkel og metermål kan eg ikkje minnast vi brukte, men ideen var å sage eit utkapp som var så stort at vi berre la det ned og brukte det som ei forlenging av køya. Eg skal seie det gjekk unna. Ikkje mange minuttane tok det før hylla til beina mine var på plass. Eg fann noko porolon som eg plasserte på hylla. Ikkje så tjukt, men betre enn ingenting, Og eit putevar over. Vi var godt tilfredse! Eg støvsuga og ordna opp att.

Ikkje mange minutta etter at eg hadde parkert støvsugaren, heldt Johan Gjerde den første visinga. Det var å ha med seg eit mindre tal passasjerar bort til lugaren min, så fekk to og to sleppe inn og sjå fotskapet og fantasere om korleis den lange mannen uta Brandal låg. Desse visingane gjorde Gjerde (muligens nokre andre også) fleire gongar i løpet av sommaren – gjerne på rolege dagar. Alltid med like stor suksess!

Gjerde hadde elles også ein svært treffande monolog i etterkant av denne ombygginga. Då førestilte han Else når ho såg skapet, vart irritert og ville vite kven som hadde gjort det, osv. Der siste setninga var ”Jeg må finne han Gjerde. Hvor er han der Gjerde?” På alle måtar ein svært flott fyr å vere i lag med.

For meg var det svært interessant å få gå vakt i lag med Johan Gjerde og Johan Holstad. Dei hadde eit utal med historier frå eit langt ishavsliv. Om ikkje Johan Holstad var verdens mest omgjengelege og pratesalege om morgonen, så var det ein draum å ha nattevakt i lag med han. Eg skulle berre ønske eg var ivrigare til å notere ned detaljar.

Sommaren på Svalbard har eg skrive om før, så dette skal ikkje verte noko reprise av ”Min sommar på Svalbard”. Eg kan framleis late att augo, sjå føre meg sol, is og blå himmel. Sel, kval, kvalross og isbjørn. Og tusenvis av fuglar. Like så må eg seie det var kjekt å kome til Longyearbyen med Polarstar. Vi var velkomne over alt. Holstad, Gjerde, Audun Gården og dei andre hadde eit nettverk som gjorde det enkelt for ”ein framande i Jerusalem” å bli akseptert og inkludert.

Historia om skituristane må eg nesten ta med. På ein av turane vi gjekk frå Longyearbyen, hadde vi med ein heil flokk med skituristar som skulle gå frå nordvestspissen av Spitsbergen og ned til Blomstrandhalvøya i Kongsfjorden. Planen var å sette dei i land i Raudfjorden. Då vi kom dit, var isen i fjorden svært blaut, og guidane ønskte ikkje å starte ein ti dagars skitur i sørpe, med våte sko og fare for blautt utstyr. Så Holstad bestemte seg for å runde nordvestspissen og gå inn i Fuglefjorden og sette dei av der. Vi runda Fugløya. Medan vi sto der i styrehuset og kikra og funderte på kvar vi skulle klare å landsette dei, var det at Johan Gjerde kom med sitt fantastiske forslag: ”Årre heite det, kan vi ikkje ta å sette dei i land på ei øy?”

Snart 24 år etter denne sommaren er det ein ting som overgår alle dei fantastiske naturopplevingane sommaren gav meg, og det er alle dei tilfredse passasjerane. Eg kan seie mykje fint om Polarstar, men nokon luksusyacht var ho ikkje. Såleis hadde vel fleire enn eg bange aningar om korleis standarden ville bli teken imot. Det var smil og gode ord heile sommaren!

Både Jens Åge Aschehoug og andre har ”takka meg” for den ekstra lange køya. At fotskapet skulle overleve oppussinga i Polen og ikkje minst verte freda av Riksantikvaren, er for meg både artig og litt rart. Det må vere mitt vesle bidrag for å bli hugsa om bord ishavets kvite svane, eller Star’en, som mamma alltid sa!

Johannes Alme