Båtberging

Bjarne Brandal hadde levd eit heilt liv langt unna Sunnmøre og selfangst då han godt vaksen vende heim og slo seg ned på Gurskøya. Der hadde han mellom anna markert engasjementet sitt og evna til å ta i eit tak gjennom den såkalla Rødseth-saka. Men oppveksten i Brandal og gener frå ishavsfolk i tidlegare generasjonar sat i, og trigga han då han vart gjort merksam på Polarstar som låg fortøya i grannelaget, rusten og stygg. Han tok kontakt med gamleskipperen Sigmund Bøe og fór på synfaring. Domen til Bøe: Ho ser ikkje verre ut enn ho gjorde då vi kom frå ishavet!

Dermed sette Bjarne Brandal seg i sving for å redde skuta. Saman med Lars fekk han til ein avtale med banken og fekk svenskane til å snu før dei var framme. Deretter kalla Bjarne inn til folkemøte i Brandal hausten 2000 – i ettertid omtala som vekkingsmøtet. Vekking om og verning av det vesle som var att av den stolte ishavshistoria.

Initiativet vekte sympati langt utanfor Hareidlandet og Gurskøya. Norsk Forening for Fartøyvern skreiv dette om Polarstar same vinteren: ”Årene etter 2. verdenskrig var på Mørekysten preget av dristig og storstilt satsing av fangst i kystnære og fjerne farvann. Polarstar er en verdig representant for vår ishavsflåte og nå den eneste operative selfangstskute i stål fra denne tiden som betegner overgangen fra tre til stål. Den har en meget interessant historie, og har måtte tåle stor påkjenninger – vi har å gjøre med en riktig ‘arktisk sliter’.”

Planen var å lage ei stifting for Polarstar, men det enda opp med at Bjarne Brandal først sjølv kjøpte skuta, og seinare danna aksjeselskapet med det talande namnet Star 1 Maritime AS saman med slektningen Jarl Brandal (båtkyndig) og Lars (økonomi).

Dei møtte godvilje i både bank og forsikringsselskap lokalt, og ikkje minst stor entusiasme frå frivillige. Skuta vart ført til Hjørungavåg og sett i tørrdokk. Derifrå rapporterte Sunnmørsposten i 2001 om mykje mimring og mykje moro i dugnadsgjengen. Initiativtakaren skrytte uhemma av dei gode hjelparane. Dei stod på så lenge det var god og varm suppe tilgjengeleg, saman med fersk loff og rikeleg med kaffi.

Håpet var å få Polarstar såpass fin at ho kanskje kunne gå i litt turistfart.

Dei fann skuta i betre stand enn dei venta. Med den omfattande dugnadsinnsatsen og økonomisk støtte frå så vel lokalt næringsliv som Innovasjon Norge vart ho både prydeleg og sjødyktig. Dermed byrja vi å gå vekk frå tanken om kvitvin og reker om bord, til å tenkje erverv, sa styreformann Bjarne Brandal til Sunnmørsposten i 2005. Livet er kort og då gjeld det å ha noko å gle seg over. Og gleda ligg i at selfangsten endeleg har kome tilbake til Sunnmøre.

Då hadde Polarstar, nokre år tidlegare dømt som ferdig på ishavet, gjort comeback i Vesterisen. Og skulle kome til å få med seg endå to sesongar der før det vart endeleg slutt.

Det har kosta ”nokre millionar” og mykje gratisarbeid, sa reiaren.

Men det var eit tankekors at mannskapet var blitt henta frå Nord-Norge. Næringa hadde lege nede så lenge på Sunnmøre at fangstkompetansen var borte.

Gratisarbeidet vart samtidig eit tvistemål. Eit par av karane frå dugnadsgjengen stod fram i Vikebladet i 2005 og kravde kompensasjon for innsatsen. Dei hadde ført timar og hevda at dei hadde avtale om løn. Timetalet var fleire tusen. No gjekk skuta i isen og hadde statsstøtte og kunne tene pengar, takka vere ”dugnaden”, meinte dei. Saka hamna i forliksrådet, og dei to vart tilkjende fleire hundre tusen i betaling.

Tre år seinare var Star 1 Maritime AS konkurs. Polarstar var redda frå spikerproduksjonen, takka vere idealisme og frivillig innsats. Men økonomisk var det eit tapsprosjekt, både for eigarar og frivillige.

Lukkelegvis for prosjektet Polarstar var det framleis vilje lokalt til å halde fram arbeidet med å verne den etter kvart 60 år gamle skuta. Bankar og bedrifter i shipping og skipsbygging stilte opp då Willy Nesset tok det nye initiativet i 2008.

Og resten er historie…